داده های اقتصادسنجی

داده های اقتصادسنجی یکی از اساسی‌ترین ابزارها برای تحلیل و پیش‌بینی رفتارهای اقتصادی است. این داده‌ها به پژوهشگران و اقتصاددانان کمک می‌کنند تا نظریات اقتصادی را بر اساس اطلاعات واقعی ارزیابی کرده و راهکارهای بهینه‌تری ارائه دهند. در دنیای امروز، تجزیه و تحلیل داده های اقتصادسنجی با استفاده از روش‌های پیشرفته آماری و اقتصادسنجی، ابزاری ضروری برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، سیاست‌گذاری و حتی توسعه فناوری‌های مالی است.

انواع داده های اقتصادسنجی

در این مقاله انواع داده های اقتصادسنجی (داده های مقطعی، سری زمانی و داده‌های ترکیبی یا داده‌های پانل‌) بررسی شده‌اند. داده‌های اقتصادسنجی معمولاً به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

داده های اقتصادسنجی مقطعی

داده‌های مقطعی (Cross-Sectional Data) شامل اطلاعاتی هستند که در یک زمان خاص اما از واحدهای مختلف گردآوری شده‌اند. این داده‌ها نشان‌دهنده یک تصویر لحظه‌ای از متغیرهای مختلف اقتصادی در یک بازه زمانی معین هستند. به عنوان مثال:

• داده‌های درآمد خانوارهای مختلف در یک سال معین که برای تحلیل توزیع درآمد یا نابرابری اقتصادی استفاده می‌شود.
• داده‌های مربوط به قیمت مسکن در مناطق مختلف یک کشور در یک زمان خاص که برای تحلیل بازار مسکن کاربرد دارد.

ویژگی‌های داده های اقتصادسنجی مقطعی:

• تفاوت مکانی: داده‌ها در داده‌های مقطعی معمولاً مربوط به واحدهای مختلف (مانند افراد، خانوارها، شرکت‌ها یا کشورها) هستند.
• تصویر لحظه‌ای: داده‌های مقطعی فقط در یک زمان خاص جمع‌آوری می‌شوند و تغییرات زمانی را نشان نمی‌دهند.
• عدم خودهمبستگی: برخلاف داده‌های سری زمانی، در داده‌های مقطعی معمولاً خودهمبستگی بین مشاهدات وجود ندارد، زیرا داده‌ها مربوط به واحدهای مختلف هستند.

تحلیل داده های اقتصادسنجی مقطعی:

برای تحلیل داده‌های مقطعی از مدل‌های آماری مانند مدل‌های رگرسیونی خطی ساده یا مدل‌های لجستیک استفاده می‌شود که به بررسی رابطه بین متغیرهای وابسته و مستقل می‌پردازند. به عنوان مثال، می‌توان اثر سطح تحصیلات بر درآمد افراد را بررسی کرد.

مثال در اکسل برای داده‌های مقطعی:

در جدول بالا همان‌طور که مشاهده می‌شود، تفاوت داده ها از نظر تفاوت در شرکت ها است و  تمام داده‌ها مربوط به تاریخ ماه آخر سال 1392 در نرم افزار اکسل هستند.

داده های اقتصادسنجی سری زمانی

داده‌های اقتصادسنجی در صورتی از نوع داده‌های سری زمانی (Time Series Data) هستند که همانطور که از اسم آن مشخص است تغییرات متغییر در بُعد زمان را نشان می‌دهد؛ در داده های سری زمانی ترتیب هر مشاهده اهمیت دارد و هر مشاهده در زمان خاصی اتفاق می‌افتد؛

داده‌های سری زمانی به مجموعه داده‌هایی اطلاق می‌شود که در طی یک بازه زمانی مشخص و در فواصل زمانی منظم جمع‌آوری شده‌اند. هر مشاهده از این نوع داده‌ها نمایانگر یک زمان خاص (نظیر روز، ماه، فصل یا سال) و مقدار مربوط به یک متغیر اقتصادی در آن زمان است. برخی از مثال‌های رایج داده‌های سری زمانی شامل:

• قیمت سهام که روزانه یا ساعتی در بازارهای مالی ثبت می‌شود.
• تولید ناخالص داخلی (GDP) که به صورت فصلی یا سالانه منتشر می‌شود.
• نرخ بیکاری که به صورت ماهانه گزارش می‌شود.

ویژگی‌های داده های اقتصادسنجی سری زمانی:

• توالی زمانی: این داده‌ها همواره بر اساس زمان مرتب شده‌اند و هر مشاهده به یک زمان خاص اشاره دارد.
• خودهمبستگی (Autocorrelation): مقادیر در داده‌های سری زمانی معمولاً با مشاهدات قبلی مرتبط هستند. به عنوان مثال، قیمت سهام امروز ممکن است با قیمت سهام دیروز مرتبط باشد.
• فصلی بودن (Seasonality): برخی از داده‌های سری زمانی دارای الگوهای فصلی هستند. به عنوان مثال، تقاضای محصولات کشاورزی یا انرژی ممکن است در فصل‌های مختلف تغییر کند.

تحلیل داده‌های سری زمانی:

در تحلیل داده‌های سری زمانی از مدل‌های خاصی مانند مدل‌های ARIMA (AutoRegressive Integrated Moving Average) یا مدل‌های GARCH (Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity) استفاده می‌شود که برای پیش‌بینی روندهای آینده یا شناسایی الگوهای ناپایدار در داده‌ها کاربرد دارند.

مثلا میزان تولید یک شرکت در پنج دوره‌ی زمانی از سال 2000 تا سال 2005 داده‌های سری زمانی می‌توانند دارای طول بازه (تواتر) دقیقه، ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهیانه، فصلی، نیم‌ساله و سالیانه باشد.

مثالی برای داده های اقتصادسنجی سری زمانی:

با توجه به جدول بالا برای یک مقطع(شرکت) در 5 دوره‌ی زمانی سالیانه داده‌ها جمع‌آوری شده است و متغییر‌های با توجه به زمان درحال تغییر هستند و عامل زمان در داده‌ها  تاثیر گذار است.

داده های اقتصادسنجی داده‌های ترکیبی

داده‌های ترکیبی (Panel Data)، که به عنوان داده‌های پانلی یا داده‌های طولی نیز شناخته می‌شوند، ترکیبی از داده‌های سری زمانی و مقطعی هستند. این نوع داده‌ها شامل مشاهدات چندین واحد (مانند افراد، شرکت‌ها یا کشورها) در طول زمان است.

آخرین نوع داده‌های اقتصادسنجی داده‌های ترکیبی هستند داده‌هایی که از ترکیب داده‌های سری زمانی و مقطعی بدست می‌آیند و با آزمون‌هایی که بر روی داده‌های ترکیبی اعمال می‌شود  که نوع داده‌های پولد یا پانل (پنل دیتا) مشخص خواهد شد. در شکل‌گیری داده‌های ترکیبی هم شرکت‌ها و هم زمان تاثیر گذارند. به طور مثال در دو شرکت در پنج دوره‌ی زمانی داده‌ها جمع‌آوری شده‌اند. به عنوان مثال:

• داده‌های درآمد خانوارها در طول چندین سال که تغییرات درآمد هر خانوار در طول زمان را نشان می‌دهد.
• داده‌های تولیدات صنعتی شرکت‌ها در چندین کشور طی یک دهه که برای تحلیل تغییرات تولید و بهره‌وری استفاده می‌شود.

ویژگی‌های داده‌های ترکیبی:

• مشاهدات تکراری: هر واحد (مانند یک فرد یا شرکت) در طول زمان چندین بار مشاهده می‌شود، بنابراین هر واحد دارای چندین داده است.
• افزایش توان تحلیلی: با داشتن داده‌های ترکیبی، می‌توان اثرات تغییرات در طول زمان و تفاوت‌های بین واحدها را به طور همزمان تحلیل کرد.
• حل مسئله همبستگی: داده‌های پانلی می‌توانند کمک کنند تا مشکلات همبستگی موجود در داده‌های سری زمانی یا مقطعی کاهش یابد.

تحلیل داده های اقتصادسنجی پانلی:

مدل‌های پانلی مانند مدل‌های اثرات ثابت (Fixed Effects) و مدل‌های اثرات تصادفی (Random Effects) به تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا تغییرات درون واحدی و بین واحدی را تفکیک کرده و عوامل موثر بر متغیرهای مورد مطالعه را به دقت بیشتری شناسایی کنند.

مثالی برای داده‌های پنل:

در جدول زیر مثالی در محیط اکسل برای داده‌های ترکیبی آورده شده است.

در جدول بالا داداه‌های تلفیقی یا ترکیبی نشان داده شده است. که داده‌ها برای 4 شرکت (مقطع) در 3 دوره‌ی زمانی از سال 2000 تا 2002 جمع‌آوری شده است. داده‌های اقتصادسنجی به سه دسته اصلی سری زمانی، مقطعی و ترکیبی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای تحلیل‌های متفاوت اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. درک این تفاوت‌ها و انتخاب مدل مناسب برای تحلیل، کلید موفقیت در تجزیه و تحلیل داده‌های اقتصادی است.

بعد از آشنایی با تفاوت داده‌ها بر حسب بُعد تغییرات در آموزش بعدی “نحوه ی وارد کردن داده ها در ایویوز” وارد محیط نرم افزار ایویوز شده و داده‌های پژوهش وارد نرم‌افزار خواهد شد.

با لینک زیر می‌توانید به صفحه‌ی آموزش نرم افزار ایویوز  EViews ارائه شده به صورت رایگان، جامع و گام به گام  توسط گروه داده پردازی ایران آمار بروید.